Ο Richard M. Stallman (RMS) είναι Αμερικανός προγραμματιστής και ακτιβιστής, διάσημος για τη δράση του σχετικά τις ψηφιακές ελευθερίες. Ήταν αυτός που τον Σεπτέμβρη του 1983 ξεκίνησε το εγχείρημα του λειτουργικού συστήματος GNU, επινοώντας την έννοια του copyleft, και που τον Οκτώβρη του 1985 ίδρυσε το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού (Free Software Foundation), δίνοντας το έναυσμα για τη γέννηση του παγκόσμιου κινήματος του ελεύθερου λογισμικού. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 ως σήμερα, ο RMS συνεχίζει ακούραστα τη δημόσια δράση του για την υποστήριξη του κινήματος και για την υπεράσπιση των ψηφιακών ελευθεριών.
DLN: Ας αρχίσουμε με μία κλασική ερώτηση. Υπάρχει μία σε μάκρος συζήτηση για το αν είναι κατάλληλο να χρησιμοποιείται ο όρος “ελεύθερο” σε σχέση με το ελεύθερο λογισμικό. Τελικά, τι σημαίνει η λέξη “ελεύθερο” και γιατί είναι τόσο σημαντικό να χρησιμοποιείται αντί του προσδιορισμού “λογισμικό ανοιχτού κώδικα”, όταν αναφερόμαστε στο κίνημα ελεύθερου λογισμικού;
RMS: Το ελεύθερο λογισμικό έχει να κάνει με την ελευθερία. Ελεύθερο λογισμικό σημαίνει λογισμικό που σέβεται την ελευθερία σου. Πιο συγκεκριμένα, ελεύθερο είναι το λογισμικό που σου δίνει τέσσερις θεμελιώδεις ελευθερίες:
(0) Την ελευθερία να τρέχεις το πρόγραμμα λογισμικού όπως επιθυμείς.
(1) Την ελευθερία να μελετάς και να τροποποιείς τον πηγαίο του κώδικα.
(2) Την ελευθερία να διαμοιράζεις ακριβείς αντιγραφές αυτού.
(3) Την ελευθερία να διαμοιράζεις αντιγραφές του προγράμματος, όπως το έχεις τροποποιήσει.
Για περισσότερες λεπτομέρειες δες τον ορισμό του ελεύθερου λογισμικού στο http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.el.html.
Στη δεκαετία του ’90, καθώς το ελεύθερο λειτουργικό σύστημα GNU/Linux κέρδιζε σε δημοφιλία, δημιουργήθηκε μία διένεξη στην κοινότητα του ελεύθερου λογισμικού ανάμεσα σε δύο ομάδες με διαφορετικές πολιτικές απόψεις. Υπήρχαν κάποιοι από εμάς που θεωρούσαν σπουδαίες τις αξίες της ελευθερίας και της κοινότητας και κάποιοι που έδιναν βάρος μόνο στη χρηστικότητα του λογισμικού.
Το 1998, η δεύτερη ομάδα επέλεξε το σλόγκαν “λογισμικό ανοιχτού κώδικα”, έτσι ώστε να αποφύγει κάθε αναφορά στην ελευθερία των χρηστών κατά την περιγραφή του ελεύθερου λογισμικού. Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούσαν αυτόν τον όρο επιθυμούσαν να αποφύγουν κάθε σύνδεση με την ιδέα της ελευθερίας.
Από το 1998, ο όρος “ελεύθερο λογισμικό” συμβολίζει την καμπάνια μας για ελευθερία και αναφέρεται σε προγράμματα λογισμικού που πληρούν τα παραπάνω κριτήρια αυτής της ελευθερίας. Ενώ ο όρος “λογισμικό ανοιχτού κώδικα” περιγράφει περίπου τα ίδια είδη προγραμμάτων λογισμικού αλλά τονίζοντας μόνο τις χρηστικές τους δυνατότητες.
Δες στο http://www.gnu.org/philosophy/open-source-misses-the-point.el.html για περισσότερες εξηγήσεις σχετικά με τη διαφοροποίηση ανάμεσα στο ελεύθερο λογισμικό και στο λογισμικό ανοιχτού κώδικα.
DLN: Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης μετατρέπονται όλο και περισσότερο σε διαχειριστές της διαδικτυακής δραστηριότητας των ανθρώπων. Το ότι κάποιες από αυτές τις ιστοσελίδες χρησιμοποιούν ελεύθερο λογισμικό για να καταγράφουν, να επεξεργάζονται και να μορφοποιούν τη δραστηριότητα των χρηστών, δεν αποτελεί για εμάς ανακούφιση αλλά, αντιθέτως, μας βάζει σε σκέψεις.
RMS: Οι ιδιοκτήτες αυτών των υπηρεσιών έχουν δικαίωμα να έχουν τον έλεγχο των δικών τους υπολογιστών και κάτι τέτοιο είναι μόνο δυνατό αν το λογισμικό, που χρησιμοποιούν, είναι ελεύθερο. Αν οι ιδιοκτήτες αυτοί παραχωρήσουν τον έλεγχο των διαμετακομιστών τους σε κάποια άλλη εταιρεία, με το να χρησιμοποιούν ιδιωτικά λογισμικά, αυτό έχει επιπτώσεις σε εσένα ως χρήστη.
Εντούτοις, με την ίδια λογική, το γεγονός ότι οι ιδιοκτήτες τέτοιου είδους υπηρεσιών έχουν έλεγχο των υπηρεσιών, που παρέχουν, λόγω χρήσης ελεύθερων λογισμικών, δεν διασφαλίζει από μόνο του ότι αυτοί θα παρέχουν τις υπηρεσίες τους με τρόπο που θα σέβεται την ελευθερία σου.
DLN: Πιστεύεις ότι η προώθηση της άδειας χρήσης GNU Affero GPL (σημ.: μία από τις άδειες χρήσης του FSF) αρκεί για να περιορίσει τη ζημιά;
RMS: Σε καμία περίπτωση. Είναι αδύνατο να λύσεις έτσι, δηλαδή με μία άδεια χρήσης, το πρόβλημα του πώς οι ιδιοκτήτες των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης θα παρέχουν τις υπηρεσίες τους. Λόγου χάρη, μία τέτοια άδεια χρήσης, όπως η GPL, δεν μπορεί να τους σταματήσει από το να καταχρώνται τα προσωπικά δεδομένα, που τους παραχώρησες.
Η άδεια χρήσης GNU Affero GPL ή σκέτο AGPL στοχεύει να λύσει ένα διαφορετικό πρόβλημα που μπορεί να εμποδίζει την πρόοδο ελεύθερων λογισμικών για διαδικτυακούς διαμετακομιστές. Κάνει χρήσιμη δουλειά αλλά αυτή η δουλειά δεν έχει κάποια σχέση με τον περιορισμό των καταχρήσεων, στις οποίες το Facebook τώρα προβαίνει.
DLN: Αν όχι, τότε λοιπόν ποιοι θεωρείς πως είναι οι όροι για τη δημιουργία μίας “ελεύθερης όπως η ελευθερία” υποδομής κοινωνικής δικτύωσης;
RMS: Το κύριο ζήτημα ηθικής για μία ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης είναι το ότι θα πρέπει να σέβεται την ιδιωτικότητά σου, όπως εσύ θέλεις. Αυτό όμως το ζήτημα είναι κάτι τελείως διαφορετικό από τα θέματα που αγγίζει το ελεύθερο λογισμικό.
Παρ’ όλα αυτά, τέτοιες ιστοσελίδες θα πρέπει να είναι λειτουργικές και για χρήστες που χρησιμοποιούν αποκλειστικά ελεύθερα λογισμικά. Για παράδειγμα, δεν πρέπει να “τρέχουν” βίντεο σε πρότυπα Flash η MPEG4, γιατί τέτοια πρότυπα προβάλλουν εμπόδια για τα ελεύθερα λογισμικά.
Περαιτέρω, τέτοιες ιστοσελίδες θα πρέπει να διευκολύνουν τους χρήστες να παίρνουν πίσω ή να σβήνουν όλα τα προσωπικά δεδομένα, που έχουν παραχωρήσει.
DLN: Για πολλούς το επιχειρείν για το ιδιωτικό κέρδος είναι κάτι τελείως διαφορετικό από το να κάνεις καλό στην κοινωνία. Είναι δυνατός ένας συμβιβασμός μεταξύ των δύο μέσα από τις πρακτικές του κινήματος του ελεύθερου λογισμικού; Πού πιστεύεις ότι θα πρέπει να τραβήξουμε τη διαχωριστική γραμμή;
RMS: Γενικώς, το ιδιωτικό κέρδος δεν είναι κάτι ούτε άξιο επαίνου ούτε κατ’ ανάγκη βλαπτικό. Είναι απλώς ένας τρόπος να κάνεις πράγματα που σου προσφέρουν ευχαρίστηση. Ανάλογα με το ποια πράγματα σου δίνουν ευχαρίστηση, η δραστηριότητά σου μπορεί να είναι είτε άξια επαίνου είτε βλαπτική είτε ηθικά ουδέτερη (π.χ. Αν ξοδέψω μια ώρα σε διάβασμα, αυτό με ευχαριστεί και δεν είναι ούτε άξιο επαίνου ούτε βλαπτικό. Αν ξοδέψω μια ώρα για την καμπάνια υπέρ του ελεύθερου λογισμικού, αυτό και με ευχαριστεί και είναι, κατά τη δική μου γνώμη, άξιο επαίνου).
Η ανάπτυξη ιδιωτικών λογισμικών είναι μία δραστηριότητα κοινωνικά βλαπτική, γιατί εντάσσεται σε ένα σχέδιο κυριαρχίας πάνω στους άλλους. Συμπεριλαμβάνει αναγκαία μία κακομεταχείριση των χρηστών ανεξαρτήτως του κινήτρου που κρύβεται πίσω από αυτή. Όποιο λοιπόν και αν είναι το εσωτερικό κίνητρο –ιδιωτικό κέρδος, κακία ή η απλή επιθυμία για τον έλεγχο των άλλων ή οτιδήποτε άλλο– μία τέτοια δραστηριότητα είναι ανήθικη.
Η ανάπτυξη ελεύθερου λογισμικού είναι ένα παράδειγμα επιχείρησης που δεν βασίζεται στην κυριαρχία πάνω σε άλλους. Οι χρήστες, που επιθυμούν προγράμματα λογισμικού, θα ανακαλύπτουν σε γενικές γραμμές ότι θα πρέπει να πληρώνουν προγραμματιστές να τα γράφουν, επειδή αλλιώς κανείς δεν θα μπει στον κόπο να τα γράψει. Αν οι προγραμματιστές παραδίδουν τα προγράμματα λογισμικού στους χρήστες ως ελεύθερο λογισμικό, θα μπορούν να πληρώνονται χωρίς να κακομεταχειρίζονται τους πελάτες τους.
DLN: Πιστεύεις ότι κάποιες μορφές του copyright θα πρέπει να καταργηθούν; Αν ναι, σε ποιους τομείς και τι είδους σύστημα θα πρότεινες προς αντικατάσταση; Θεωρείς επίσης ότι μία διάκριση στα πλαίσια του copyright ανάμεσα σε εμπορική και μη χρήση είναι επιθυμητή;
RMS: Κάποια έργα εξυπηρετούν καθαρά πρακτικές εργασίες (λ.χ. λογισμικά, συνταγές, επιμορφωτικά έργα, έργα αναφοράς, γραμματοσειρές κ.λπ.). Πιστεύω ότι τέτοιου τύπου έργα πρέπει να είναι ελεύθερα. Εντούτοις, αν απλώς καταργήσουμε το copyright, δεν θα πετύχουμε τον στόχο μας, καθώς οι ιδιωτικές συμβάσεις μεταξύ εταιρειών και χρηστών είναι ένας άλλος τρόπος για την περιχαράκωση των πνευματικών έργων με ιδιωτικά δικαιώματα. Αναλόγως, και στην περίπτωση των προγραμμάτων λογισμικού υπάρχουν άλλες μέθοδοι πέρα από το copyright, όπως η παρακράτηση του πηγαίου κώδικα και η εισαγωγή κανόνων ελέγχου μέσα στα ίδια τα προγράμματα λογισμικού, ώστε να “κλειδώνουν”, αν ο χρήστης επιχειρεί την εγκατάσταση τροποποιήσεων. Ένας άλλος τρόπος ιδιωτικοποίησης των λογισμικών είναι οι πατέντες. Με αυτές μάλιστα η επίθεση μπορεί να διεξαχθεί από κάποιον που δεν είναι ούτε χρήστης ούτε συγγραφέας του αντίστοιχου προγράμματος.
Για άλλα είδη πνευματικών έργων, όπως για έργα γνώμης ή έργα τέχνης, η πρότασή μου είναι να αλλάξουμε τους νόμους περί copyright, δίνοντας το δικαίωμα σε όλους να μοιράζονται τέτοια έργα, εφόσον έχουν δημοσιευθεί, υπό τον όρο ότι το κάνουν αυτό με μη εμπορικό τρόπο. Αυτό όμως δεν συνεπάγεται ότι πρέπει να καταργήσουμε εντελώς τους νόμους περί copyright.
DLN: Μία από τις χειρότερες απειλές που αντιμετωπίζει το κίνημα προέρχεται από τις πατέντες λογισμικού. Πριν κάποια χρόνια η κινητοποίηση των κινημάτων κατάφερε να εκτροχιάσει την προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να εισάγει τις πατέντες λογισμικού στο Ευρωπαϊκό δίκαιο. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα το Ευρωπαϊκό Γραφείο Ευρεσιτεχνίας διαρκώς απονέμει τέτοιες πατέντες, καταστρατηγώντας ρητές εξαιρέσεις του λογισμικού από το περιεχόμενο των πατεντών. Τι πιστεύεις πάνω σε αυτά;
RMS: Οι πατέντες λογισμικού είναι επικίνδυνες για όλους τους προγραμματιστές. Η διαδικασία του να συγγράψει κανείς ένα πρόγραμμα λογισμικού συνεπάγεται αναγκαία το συνδυασμό χιλιάδων ιδεών. Αν βρίσκεσαι σε μία χώρα, που επιτρέπει τις πατέντες λογισμικού, κάθε μία από αυτές τις ιδέες δημιουργεί την πιθανότητα να εναχθείς. Αν η ιδέα σου είναι ήδη πατενταρισμένη, ο κάτοχος της πατέντας μπορεί να σε ενάγει που την εφαρμόζεις. Μπορείς να εναχθείς από εταιρείες, με τις οποίες δεν είχες ποτέ σχέση, ίσως και δεν είχες ποτέ ακούσει. Υπό αυτές τις περιστάσεις, η συγγραφή ενός μεγάλου προγράμματος καταντά όπως το να περάσεις μέσα από ένα ναρκοπέδιο.
Η κατάσταση γίνεται ακόμη χειρότερη όταν αντικείμενα πατεντών γίνονται τα πρότυπα επικοινωνίας. Λόγου χάρη, το πρότυπο MP3 έχει πατενταριστεί σε πολλές χώρες. Τα πρότυπα βίντεο MPEG2 και MPEG4 είναι επίσης πατενταρισμένα. Αυτοί που διαμοιράζουν ελεύθερα προγράμματα, τα οποία κάνουν χρήση τέτοιων προτύπων, έχουν απειληθεί με αγωγές. Έτσι, κάθε φορά που βάζεις ένα βίντεο στο YouTube, το οποίο κάνει χρήση του προτύπου MPEG4, κάνεις ζημιά στην κοινότητα ελεύθερου λογισμικού (ελπίζουμε το YouTube να αλλάξει πρότυπο).
DLN: Ο κώδικας, δηλαδή τα πρότυπα και το λογισμικό, αποτελούν το νόμο στα ψηφιακά περιβάλλοντα. Το ελεύθερο λογισμικό και τα ανοιχτά πρότυπα είναι οι καλύτεροι τρόποι που έχουμε αναπτύξει μέχρι σήμερα για τον εκδημοκρατισμό του κυβερνοχώρου. Πιστεύεις ότι υπάρχει μία σύνδεση μεταξύ του ελεύθερου λογισμικού και της δημοκρατίας στην ψηφιακή εποχή; Ποιες είναι κατά τη γνώμη σου οι επιπτώσεις από την ευρεία χρήση ιδιωτικών λογισμικών και “κλειστών” προτύπων σε αυτό το ζήτημα;
RMS: Με το λογισμικό υπάρχουν δύο πιθανότητες: είτε οι χρήστες θα ελέγχουν το πρόγραμμα λογισμικού είτε το πρόγραμμα θα ελέγχει τους χρήστες. Οι χρήστες ελέγχουν το πρόγραμμα, όταν το λογισμικό είναι ελεύθερο. Ένα ιδιωτικό πρόγραμμα ελέγχει τους χρήστες, ενώ το πρόγραμμα αυτό το ελέγχει ο ιδιοκτήτης του. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι τα ιδιωτικά λογισμικά δίνουν στους ιδιοκτήτες του απαράδεκτη κυριαρχία πάνω στους χρήστες.
Ένα πρόγραμμα ελεύθερου λογισμικού αναπτύσσεται δημοκρατικά, υπό τον έλεγχο των χρηστών, επειδή κάθε χρήστης είναι ελεύθερος να συμμετέχει στην κοινωνική απόφαση για το μέλλον αυτού. Αντιθέτως, ένα ιδιωτικό πρόγραμμα λογισμικού αναπτύσσεται υπό τον απόλυτο και αποκλειστικό έλεγχο αυτού που εκάστοτε το αναπτύσσει. Έτσι, η δημοκρατία στην ψηφιακή εποχή απαιτεί απαραίτητα ελεύθερο λογισμικό.
Το ελεύθερο λογισμικό μας προσφέρει έναν επιπλέον τρόπο να αντιστεκόμαστε σε κάποια είδη επιτήρησης και περιορισμού των δραστηριοτήτων μας, που μπορεί να διεξάγονται μέσα από τα λογισμικά τα εγκατεστημένα στους υπολογιστές μας. Πολλά ιδιωτικά λογισμικά έχουν ιδιαίτερα ανήθικα στοιχεία, ώστε να κάνουν κάτι τέτοιο. Τέτοια λογισμικά περιλαμβάνουν τα Windows, το Adobe Flash player, το Macintosh, το iGroan (“iPhone”), το iBad (“iPad”) και το Amazon Swindle (“kindle”). Τα περισσότερα κινητά τηλέφωνα έχουν πίσω πόρτες, που επιτρέπουν μία εταιρεία να εγκαθιστά τροποποιημένο λογισμικό, και τέτοια λογισμικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς επιτήρησης.
Από την άλλη, το ελεύθερο λογισμικό δεν μπορεί να αποτρέψει γενικώς την επιτήρηση και τους τεχνολογικούς περιορισμούς. Για παράδειγμα, αν χρησιμοποιείς κινητό τηλέφωνο, το σύστημα επικοινωνίας μπορεί να εντοπίζει το στίγμα σου μέσα από την τριγωνοποίηση της θέσης σου, κάθε φορά που το κινητό σου εκπέμπει σήμα. Η ενεργοποίηση του κινητού δεν είναι αναγκαία, για να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Ο μόνος επαρκής τρόπος να αποφεύγεις τον εντοπισμό της θέσης σου είναι να βγάζεις τις μπαταρίες.
Θεωρώ τέτοιες συσκευές εντοπισμού θέσης μία προσβολή κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και γι’ αυτό αρνούμαι να έχω μία τέτοια.
DLN: Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι ο τρόπος παραγωγής, που αναπτύχθηκε κατά την παραγωγή κώδικα από το ελεύθερο λογισμικό, θα μπορούσε ίσως να εφαρμοσθεί και σε άλλους τομείς της οικονομίας, ακόμη και για την παραγωγή υλικών αγαθών. Αυτό δίνει ελπίδα για ένα μέλλον πέρα από τον καπιταλισμό, την εκμετάλλευση και τον ιεραρχικό καταμερισμό εργασίας. Πιστεύεις ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατό;
RMS: Το ελεύθερο λογισμικό δεν είναι ένας “τρόπος παραγωγής”. Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος τρόπος παραγωγής σε σχέση με το ελεύθερο λογισμικό. Ελεύθερο λογισμικό σημαίνει λογισμικό που διαμοιράζεται χωρίς να υποδουλώνει τον χρήστη. Το πώς αυτό το λογισμικό φτιάχνεται είναι κάτι που δεν έχει σημασία στον χαρακτηρισμό του ελεύθερου λογισμικού.
Οι υπέρμαχοι του λογισμικού ανοιχτού κώδικα, καθώς δεν επιθυμούν να συζητήσουν το ζήτημα στο πλαίσιο του σεβασμού των ελευθεριών των χρηστών (δεν θέλουν να πουν ότι οι χρήστες αξίζουν την ελευθερία), έχουν αναπτύξει μία διαφορετική γραμμή επιχειρηματολογίας, που επικεντρώνει στη συνεργατική ανάπτυξη των προγραμμάτων λογισμικού. Ισχυρίζονται ότι αυτή η μέθοδος ανάπτυξης –που είναι δυνατή μόνο αν το λογισμικό τουλάχιστον προσεγγίζει τα χαρακτηριστικά του ελεύθερου– παράγει λογισμικό ανώτερης ποιότητας. Αν έχουν δίκιο, αυτό πιστεύω ότι είναι μία σημαντική πτυχή, ωστόσο θεωρώ ότι δεν είναι κάτι τόσο σημαντικό όσο η ελευθερία αυτή καθεαυτή. Έτσι, το ελεύθερο λογισμικό δεν προϋποθέτει τη χρήση ενός τέτοιου τρόπου ανάπτυξης αλλά, εφόσον κανείς τον βρίσκει χρήσιμο, φυσικά ας κάνει χρήση του.
Η συνεργατική δημιουργία έχει εφαρμοστεί και σε άλλα εγχειρήματα εκτός του τομέα των προγραμμάτων λογισμικού. Για παράδειγμα, έργα λόγου όπως η Wikipedia, αναπτύσσονται συνεργατικά. Εντούτοις, δεν πιστεύω ότι κάτι τέτοιο μπορεί να εφαρμοστεί στην παραγωγή υλικών αγαθών, όπου πολλή επαναλαμβανόμενη και βαρετή δουλειά είναι αναγκαία.
Πολλοί άνθρωποι γράφουν λογισμικό και το καθιστούν χρήσιμο σε άλλους, απλώς για να έχουν τη χαρά του να κάνουν κάτι τέτοιο, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν βρίσκονται υπό πίεση να διαθέτουν το χρόνο τους για κάτι άλλο. Μπορεί να ξοδεύουν ακόμη και 12 ώρες τη μέρα κάνοντας κάτι τέτοιο, εθελοντικά, επειδή το βρίσκουν συναρπαστικό. Ωστόσο, αμφιβάλλω αν πολλοί άνθρωποι θα δουλεύουν έτσι σε εργασίες που δεν προσφέρουν ευχαρίστηση, όπως σε μία γραμμή παραγωγής ή σερβίροντας φαγητό. Πιστεύω ότι θα πρέπει να πληρώνουμε τους ανθρώπους, ώστε να κάνουν παραπάνω από λίγα λεπτά μίας τέτοιας δουλειάς τη μέρα.
Ακόμη και κάποιο είδος λογισμικού μπορεί να μην προσφέρει ενδιαφέρον για τους εθελοντές – όπως κάποιο λογισμικό υπό παραγγελία για μία περιττή χρήση.
DLN: Κατά τη γνώμη μας αυτό που κάνει το ελεύθερο λογισμικό ιδιαίτερα σημαντικό είναι η στενή του σχέση με την αξία της κοινοτικής παραγωγής, κινητοποιούμενης από το αίσθημα των ανθρώπων για αλληλεγγύη μεταξύ τους. Αυτές είναι δύο θεμελιώδεις ηθικές αξίες των αναρχικών και ελευθεριακών σοσιαλιστικών κινημάτων σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους. Πιστεύεις ότι πολιτικοποιώντας τη συζήτηση σχετικά με το ελεύθερο λογισμικό δια μίας τέτοιας οδού θα βοηθούσε ή όχι το κίνημα;
RMS: Υπάρχουν στοιχεία αναρχισμού στο κίνημα του ελεύθερου λογισμικού, συνδυασμένα με στοιχεία σοσιαλισμού και καπιταλισμού. Η αναρχική πλευρά αφορά στο ότι ως χρήστης είσαι ελεύθερος να κάνεις ό,τι θέλεις.
Ένα ελεύθερο πρόγραμμα, μόλις δημοσιευτεί, είναι διαθέσιμο σε όλη την κοινωνία και είναι κατ’ αποτελεσματικό τρόπο δημόσιο αγαθό. Δεν δημοσιεύεται κάθε ελεύθερο πρόγραμμα αλλά ο οποιοσδήποτε χρήστης μπορεί να το δημοσιεύσει. Έτσι, προωθώντας το ελεύθερο λογισμικό τείνουμε στο να το καθιστούμε δημόσιο αγαθό και αυτό έχει μία σοσιαλιστική πλευρά.
Υπάρχουν όμως και καπιταλιστικές πλευρές. Λόγου χάρη, το ελεύθερο λογισμικό σέβεται την ιδιωτική ιδιοκτησία. Με το ελεύθερο λογισμικό η αντιγραφή, που κάνεις, σου ανήκει – αντίθετα με λογισμικά ευρείας χρήσης, οι προγραμματιστές των οποίων διακηρύττουν ότι κάθε αντιγραφή αυτών τους ανήκει. Είσαι ελεύθερος να δώσεις δωρεάν ή να πουλήσεις μία αντιγραφή, εναλλακτικά και εντός ενός υλικού φορέα. Είσαι επίσης ελεύθερος να παρέχεις υπηρεσίες υποστήριξης και υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις ελεύθερου λογισμικού, που το κάνουν αυτό.
Βάζοντας όλα τα παραπάνω μαζί, θεωρώ ότι οι αναρχικοί και οι ελευθεριακοί σοσιαλιστές έχουν καλούς λόγους να απορρίπτουν ιδιωτικά λογισμικά και να επιμένουν υπέρ του ελεύθερου λογισμικού αλλά θα ήταν λάθος (και βλαπτικό για το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού) να λέμε ότι το ελεύθερο λογισμικό είναι μία αναρχική δραστηριότητα.
DLN: Πιστεύεις ότι είναι επιθυμητό οι προγραμματιστές να μπορούν να βγάζουν τα προς το ζην από το ελεύθερο λογισμικό; Αν ναι, ποιους τρόπους απασχόλησης θα τους σύστηνες; Θεωρείς ότι μία βιομηχανία λογισμικού σε άνοδο, η οποία θα παράγει αποκλειστικά ελεύθερο λογισμικό, είναι δυνατή χωρίς ευρύτερες κοινωνικές αλλαγές;
RMS: Οι εθελοντές μπορούν να αναπτύσσουν έναν πλούτο προγραμμάτων ελεύθερου λογισμικού για κάθε δυνατό σκοπό αλλά είναι πολύ χρήσιμο να μπορούμε επιπρόσθετα να πληρώνουμε και προγραμματιστές να δουλεύουν πάνω σε αυτά. Έτσι, είμαι χαρούμενος που υπάρχουν εταιρείες που κάνουν κάτι τέτοιο.
Σχεδόν όλη η βιομηχανία λογισμικού καταπιάνεται με την ανάπτυξη λογισμικού ειδικών χρήσεων κατά παραγγελία, κάθε φορά για έναν συγκεκριμένο πελάτη. Όπως εξήγησα παραπάνω, ακόμη και σε έναν κόσμο όπου το λογισμικό θα είναι πλήρως ελεύθερο, ο πελάτης θα πρέπει να πληρώνει για να γίνει μία τέτοια δουλειά.
DLN: Η διαρκής και γεωμετρική αύξηση στις απαιτήσεις υλισμικού (hardware) που παρατηρείται σε σχέση με ιδιωτικά λογισμικά αναγκάζει τους χρήστες Η/Υ σε όλο τον κόσμο να κάνουν διαρκείς αναβαθμίσεις στον εξοπλισμό τους. Αυτή είναι κατά τη γνώμη μας μία πρακτική που ωφελεί τις εταιρείες υλισμικού και λογισμικού αλλά αποδεικνύεται εξαιρετικά βλαπτική για το περιβάλλον. Θα μπορούσε το ελεύθερο λογισμικό με το διαφορετικό σύστημα αξιών και τρόπους παραγωγής του να είναι μία λύση στο ζήτημα αυτό;
RMS: Το ελεύθερο λογισμικό μπορεί να μειώνει το πρόβλημα αυτό, καθώς κανείς δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο κίνητρο να φτιάχνει ελεύθερο λογισμικό που θα έχει μεγαλύτερες υπολογιστικές απαιτήσεις. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι τα συστήματα λογισμικού δεν θα γίνονται μεγαλύτερα –δεν είμαστε τέλειοι– αλλά τουλάχιστον το κίνητρό μας είναι να αποφεύγουμε κάτι τέτοιο.
Το λειτουργικό σύστημα GNU/Linux στη δεκαετία του ’90 ήταν αντικείμενο θαυμασμού, επειδή μπορούσε να “τρέχει” επαρκώς σε μηχανήματα που ήταν πολύ μικρά για τις απαιτήσεις των Windows. Το GNU/Linux έγινε πολύ μεγαλύτερο το 2000 με την προσθήκη γραφικών φιλικών προς το χρήστη, όπως τα GNOME και KDE. Νομίζω ότι το μέγεθός του δεν μεγαλώνει πολύ σήμερα αλλά δεν κρατώ λογαριασμό για κάτι τέτοιο.
DLN: Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα είναι στη μέση μίας σοβαρής οικονομικής κρίσης. Πιστεύεις ότι η παραγωγή, χρήση και διάχυση του ελεύθερου λογισμικού θα μπορούσε να είναι μία ανάμεσα στις πολλές λύσεις σε μικρά πράγματα της κοινής μας ζωής, που συνδυασμένες όλες μαζί θα μπορούσαν να μας ανοίξουν έναν εναλλακτικό δρόμο για την έξοδο από την κρίση;
RMS: Το ελεύθερο λογισμικό είναι ζήτημα ελευθερίας όχι τιμής. Δεν είναι απαραίτητα δωρεάν. Οι εταιρείες μπορεί να πωλούν αντιγραφές του και υπηρεσίες υποστήριξης. Αλλά το ελεύθερο λογισμικό αποσοβεί το να πληρώνεις ενοίκιο για τη χρήση του. Έτσι, η χρήση του μπορεί να σημαίνει εξοικονόμηση χρημάτων για τους κατοίκους κάποιου τόπου. Η εξαφάνιση του ενοικίου δεν εξαφανίζει όλα τα έξοδα της χρήσης του λογισμικού. Αλλά τα υπολειπόμενα έξοδα (εγκατάστασης, υποστήριξης, εκπαίδευσης) μπορούν να πληρωθούν σε εγχώριους παρόχους και δεν δημιουργούν εξαγωγές χρήματος στο εξωτερικό.
Ωστόσο, τι ποσοστό του ελλείμματος της Ελλάδας μπορεί να μειωθεί με κάτι τέτοιο; Δεν γνωρίζω αλλά υποθέτω ότι πρόκειται για ένα πολύ μικρό ποσοστό.
Πιστεύω ότι αυτό που η Ελλάδα έχει περισσότερο τώρα ανάγκη είναι να εντοπίσει τους πλούσιους που αποφεύγουν την πληρωμή φόρων. Προτείνω να απαιτήσετε από την κυβέρνηση το εξής: για κάθε ευρώ που χάνεται από τις αυξήσεις σε φόρους, το κράτος θα πρέπει να ενισχύει με ένα ευρώ τις κοινωνικές παροχές. Αν τα έσοδα από τους φόρους αυξηθούν κατά ένα εκατομμύριο ευρώ, τότε ένα εκατομμύριο ευρώ πρέπει να δοθεί για κοινωνικές δαπάνες. Με μία τέτοια συμφωνία, οι πολίτες της Ελλάδας θα ξέρουν ότι η ενίσχυση της φοροδότησης θα ωφελήσει τελικά την κοινωνία και θα βοηθήσει στην ήττα του ΔΝΤ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου