«Πρωτότοκος των νεκρών εγένετο»

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου π.Ιεροθέου



Η Ανάσταση του Χριστού, το κορυφαίο γεγονός στο μυστήριο της θείας οικονομίας, μας δίνει κάθε χρόνο την δυνατότητα να εμβαθύνουμε σε αυτό το γεγονός και ολίγον κατ’ ολίγον να μετάσχουμε του μυστηρίου της Αναστάσεως με την δική μας εξανάσταση. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο σκοπός της καθιερώσεως του ετησίου εορταστικού κύκλου του Πάσχα.

Μέσα στην χαρά της Αναστάσεως του Χριστού θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ο Χριστός στην Αγία Γραφή και στα λατρευτικά κείμενα χαρακτηρίζεται «πρωτότοκος». Άλλωστε, σε ένα από τα αναστάσιμα τροπάρια ψάλλουμε: «πρωτότοκος των νεκρών εγένετο».

Η λέξη πρωτότοκος δηλώνει το πρώτο από τα παιδιά σε μια οικογένεια. Αυτό το όνομα αποδίδεται στον Χριστό με πολλούς τρόπους. Ο Απόστολος Παύλος γράφει ότι ο Υιός και Λόγος του Θεού είναι «πρωτότοκος πάσης κτίσεως» (Κολ. α , 15), «πρωτότοκος εν πολλοίς αδελφοίς» (Ρωμ. η , 29) και «πρωτότοκος εκ των νεκρών» (Κολ. α , 18).

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, αναλύοντας τις αγιογραφικές αυτές φράσεις, λέγει ότι ο Υιός και Λόγος του Θεού λέγεται «πρωτότοκος πάσης κτίσεως», ως μονογενής που γεννήθηκε από τον Θεό Πατέρα προ πάντων των αιώνων, ενώ η κτίση έχει δημιουργηθή εν χρόνω. Έτσι ο Χριστός λέγεται πρωτότοκος και όχι πρωτόκτιστος. Επίσης, χαρακτηρίζεται πρωτότοκος μεταξύ πολλών αδελφών, γιατί με την ενανθρώπισή Του έλαβε σάρκα όμοια με την δική μας, όταν γεννήθηκε μονογενής από την μητέρα Του, και επομένως είμαστε αδελφοί, με την διαφορά ότι Αυτός είναι κατά φύση Υιός του Θεού, ενώ εμείς είμαστε κατά Χάρη υιοί του Θεού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είπε στους Μαθητές Του: «Αναβαίνω προς τον πατέρα μου και πατέρα υμών» (Ιωάν. κ , 17).

Μέσα σε αυτήν την προοπτική ο Χριστός είναι και πρωτότοκος εκ των νεκρών, γιατί Εκείνος ανέστησε πρώτος τον εαυτό Του ως Θεός, και στην συνέχεια έδωσε αυτό το δώρο και σε εμάς. Ο Απόστολος Παύλος ομολογεί: «και αυτός εστιν η κεφαλή του σώματος της εκκλησίας• ος εστιν αρχή, πρωτότοκος εκ των νεκρών, ίνα γένηται εν πάσιν αυτός πρωτεύων» (Κολ. α , 18). Ο Χριστός είναι Κεφαλή της Εκκλησίας και πρωτεύει σε όλους. Όπως ο Χριστός είναι πρωτότοκος πάσης κτίσεως, επειδή γεννήθηκε προ πάντων των αιώνων, έτσι είναι πρωτότοκος εκ των νεκρών προ των άλλων. Και πριν από αυτόν αναστήθηκαν μερικοί με την δύναμη Του, αλλά πάλι απέθαναν, Αυτός όμως, με την δύναμη της Θεότητός Του ανέστησε το Σώμα Του και παραμένει στους αιώνες ζωντανός. Αυτός πρώτος εξήλθε από τον άδη και αναστήθηκε. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει ότι Αυτός που είναι ανώτερος όλων όσων είναι στον ουρανό συνέδεσε τον εαυτό του στους ευρισκομένους στην γη και έτσι «πανταχού πρώτος• άνω πρώτος, εν τη Εκκλησία πρώτος… εν τη αναστάσει πρώτος».

Από αυτήν την διδασκαλία αντλούμε πολλά πνευματικά νοήματα που είναι καλό να τα γωρίζουμε.

Το πρώτον ότι ο Χριστός είναι ο πρώτος μέσα στην Εκκλησία. Κεφαλή της Εκκλησίας είναι ο Αναστάς Χριστός και κανείς άλλος. Οι Επίσκοποι είναι εις τύπον και τόπον της Κεφαλής της Εκκλησίας και δεν μπορεί να υπερβαίνουν τον Χριστό. Κανείς δεν μπορεί να υπερβαίνη την κεφαλή της Εκκλησίας που είναι ο Χριστός. Όλοι πρέπει να υπακούουμε στις εντολές Του και ο Χριστός ενεργεί μέσα στην Εκκλησία που είναι το Σώμα Του. Χριστός και Εκκλησία είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους.

Το δεύτερον είναι ότι η Ανάσταση του Χριστού προαναγγέλλει και την δική μας ανάσταση στον κατάλληλο καιρό, όταν θα έλθη ο Χριστός να κρίνη ζώντας και νεκρούς. Εφ’ όσον ο μεγάλος αδελφός μας αναστήθηκε, αυτό σημαίνει ότι θα αναστήση και εμάς. Η εικόνα του κολυμβητού είναι πολύ χαρακτηριστική. Πρώτα αναδύεται από το νερό η κεφαλή του κολυμβητού, στην συνέχεια εξέρχεται και το σώμα του. Έτσι, πρώτος αναστήθηκε ο Χριστός και έπειτα θα ακολουθήσουν και τα μέλη του Σώματός Του, όλοι οι αδελφοί Του, οι οποίοι και από τώρα γεύονται την ζωή αυτή. Γιατί όσοι είναι μέλη του Σώματος του Χριστού μπορούν να ζήσουν αναστάσιμα, έστω και αν ευρίσκονται μέσα στην αλμυρά θάλασσα του βίου αυτού, αφού η κεφαλή τους, ο Χριστός, βρίσκεται έξω από την θάλασσα και έτσι αναπνέουν το πνευματικό οξυγόνο. Γι’ αυτό ο ιερός Χρυσόστομος στον Κατηχητικό του λόγο γράφει: «Ανέστη Χριστός και νεκρός ουδείς επί μνήματος. Χριστός γαρ εγερθείς εκ νεκρών, απαρχή των κεκοιμημένων εγένετο». Έτσι, ο Χριστός είναι πρωτότοκος από τους νεκρούς, δηλαδή αρχή των κεκοιμημένων.

Το τρίτο πνευματικό νόημα είναι ότι η φράση «πρωτότοκος εκ των νεκρών», που συνδέεται με την φράση «ον ο Θεός ανέστησε, λύσας τας ωδίνας του θανάτου» (Πραξ. β , 24), δηλώνει ότι η ανάσταση των νεκρών είναι γέννηση, τόκος. Κατά τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, ο άνθρωπος λαμβάνει τρεις γεννήσεις, ήτοι την κατά σάρκα γέννηση από τους γονείς του, την πνευματική γέννηση από το άγιον Βάπτισμα και την εσχατολογική γέννηση από την ανάσταση που θα συμβή κατά την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού. Αλλά και ο Χριστός λέγεται πρωτότοκος κατά τις τρεις αυτές γεννήσεις, ήτοι μετά την γέννηση από την Παρθένο προσφέρθηκε στον Ναό, μετά το βάπτισμα προσέφερε στον Θεό την τελεία αγάπη με την νίκη Του στους πειρασμούς του διαβόλου, και με την ανάστασή Του ανελήφθηκε στους ουρανούς και προσφέρθηκε στον Θεό και Πατέρα ως απαρχή εκείνων που πρόκειται να αναστηθούν και να αναληφθούν. Γι' αυτό και η ημέρα του θανάτου των αγίων λέγεται γενέθλιος ημέρα και έτσι εορτάζεται• είναι τόκος στην Βασιλεία του Θεού.

Ο Αναστάς Χριστός που εορτάζουμε αυτές τις ημέρες είναι πρωτότοκος εκ των νεκρών, είναι ο πρωτότοκος και μεγαλύτερος αδελφός μας που αναστήθηκε, νικώντας τον θάνατο, την αμαρτία και τον διάβολο। Και εμείς οι αδελφοί Του, με την δική Του δύναμη μπορούμε να αναστηθούμε και να νικήσουμε τον θάνατο, την αμαρτία και τον διάβολο. Αυτή είναι η μεγαλύτερη παρηγοριά, η μοναδική ελπίδα μας. Με την γέννηση από τους γονείς μας είμαστε άνθρωποι. Με το Βάπτισμα γίναμε Χριστιανοί. Και με την ανάστασή μας, πρώτα την πνευματική από την αμαρτία και στον κατάλληλο καιρό και την σωματική, θα ζούμε αιωνίως με τον αναστάντα εκ νεκρών Χριστό. Σκοπός μας είναι να ζούμε πάντα ως αδελφοί με τον Χριστό, οπότε Αυτός, ο πρώτος αδελφός μας, θα μας βοηθήση να μετάσχουμε στην δική Του νίκη, και να αποκτήσουμε ελπίδα, φως και ζωή.–

parembasis