Η Ματαιοδοξία των Σύγχρονων Ανθρώπων

http://www.new-dimension.gr/

Ο σύγχρονος άνθρωπος της πόλης, ο λεγόμενος μικροαστός ή μεγαλοαστός, ανάλογα με το κοινωνικοοικονομικό του status, διακατέχεται ως επί το πολύ από μία νοοτροπία ακόρεστης πλεονεξίας, άμετρης φιλοδοξίας, απληστίας… Αυτά, βέβαια, δεν είναι παρά εκφάνσεις της πηγής του Κακού, που, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι άλλη από αυτό που συνήθως αποκαλείται ως αλαζονεία, υπεροψία ή εγωκεντρισμός. Δεν υποστηρίζω, βέβαια, ότι η νοοτροπία αυτή είναι χαρακτηριστική μόνο του σύγχρονου ανθρώπου των πόλεων. Τουναντίον, η ανθρώπινη αλαζονεία χαρακτηρίζει τους ανθρώπους κάθε τόπου και εποχής – άλλοτε σε μεγαλύτερο και άλλοτε σε μικρότερο βαθμό – αλλά η μελέτη του φαινομένου αυτού εκφεύγει του ενδιαφέροντος του παρόντος άρθρου. Εν προκειμένω, δεν σκοπεύω να ασχοληθώ με την ανθρώπινη αλαζονεία αλλά με κάτι άλλο το οποίο αποτελεί μία εκ των αμεσότερων συνεπειών αυτής. Σκοπεύω να ασχοληθώ με την Ματαιοδοξία των ανθρώπων…

Προσπαθώντας να προσδιορίσω το εννοιολογικό περιεχόμενο του όρου αυτού, θα έλεγα ότι Ματαιοδοξία είναι αναζήτηση της δόξας επί ζητημάτων τα οποία στερούνται πραγματικής σημασίας. Ματαιοδοξία είναι η αναζήτηση ανώφελων και άσκοπων πραγμάτων, η ίδια η υπερηφάνεια για ασήμαντα πράγματα. Αντικείμενο της ματαιοδοξίας είναι το «Εγώ», το οποίο χρησιμοποιώντας τον αυτάρεσκο ναρκισσισμό και την υπερβολική εκτίμηση των ικανοτήτων του ατόμου από αυτό το ίδιο, αποβλέπει στη δημιουργία εντυπώσεων στο κοινωνικό περιβάλλον και, μέσω των εντυπώσεων αυτών, στη συνεχή ικανοποίηση του αισθήματος της αυταρέσκειας.

Με βάση τα παραπάνω, προκύπτει αμέσως ότι ο ματαιόδοξος άνθρωπος δεν δύναται να αποδεχθεί επ’ ουδενί την κριτική από άλλους ανθρώπους. Το ίδιο, επίσης, ισχύει και για την αυτοκριτική, κάτι που δεν νοείται καν για όποιον διακατέχεται από τέτοια αισθήματα. Αυτό δε καθώς ο ναρκισσισμός και η αυταρέσκεια δημιουργούν ένα ιδιόμορφο σύμπλεγμα ανωτερότητας, το οποίο δυστυχώς αποτρέπει την ίδια την αυτογνωσία. Ένας ματαιόδοξος άνθρωπος δεν παραδέχεται ποτέ ότι έχει κάνει λάθη. Δεν το παραδέχεται όχι μόνο στους άλλους ανθρώπους αλλά ούτε καν στον ίδιο του τον εαυτό. Αλλά και αν τύχει κάποτε να συνειδητοποιήσει τυχόν λάθη του, αυτά σίγουρα δεν θα είναι ιδιαίτερα σοβαρά! Εξάλλου, όλοι οι άνθρωποι κάνουν λάθη και τα λάθη των άλλων είναι σίγουρα πιο σοβαρά από τα δικά μας! Ακόμη κι αν κάποτε κάναμε κάποια σοβαρά λάθη, σίγουρα δεν φταίμε εμείς αλλά οι άλλοι που μας παρέσυραν ή δεν μάς απέτρεψαν από αυτά. Σίγουρα…

Σε επίπεδο στόχων και σκοπών, ο ματαιόδοξος άνθρωπος δεν επιζητεί κάτι που θα έκανε πραγματικά ευτυχισμένο τον ίδιο αλλά αυτά που είναι γενικώς παραδεδεγμένα, ή έστω αυτά που επιζητεί το μεγαλύτερο μέρος των κοινωνών. Αυτό δε όχι γιατί έχει στην πραγματικότητα κάποια αξία για τον ίδιο αλλά επειδή είναι πιο σημαντικό γι’ αυτόν να έχει κάτι που οι άλλοι το επιθυμούν διακαώς και γι’ αυτό το λόγο τον φθονούν αναγνωρίζοντας έτσι ότι έχει κάτι παραπάνω από αυτούς. Έχοντας, λοιπόν, κατά νου την κοινωνική άνοδο και την κοινωνική αναγνώριση, ο ματαιόδοξος άνθρωπος αναλώνεται επιζητώντας να αποκτήσει όσο γίνεται περισσότερο χρήμα, δόξα, εξουσία, κύρος, δύναμη. Ο ματαιόδοξος άνθρωπος επιθυμεί να έχει πάντοτε τον πρώτο λόγο, να ελέγχει τους πάντες και τα πάντα, να αποδεικνύει διαρκώς ότι είναι ο καλύτερος σε ό,τι κάνει αλλά και να απαξιώνει ταυτόχρονα ό,τι δεν είναι σε θέσει να επιτύχει…

Και ο χρόνος περνά…

Κι έρχεται κάποτε η στιγμή που ο άνθρωπος συνειδητοποιεί πόσο μάταια ήταν όλα αυτά. Πως έζησε τη ζωή του με πράγματα που δεν του έδιναν παρά μια επιφανειακή ικανοποίηση, μια επίπλαστη ευτυχία. Πως τίποτα από αυτά τα οποία προσπαθούσε σε ολόκληρη τη ζωή του να έχει δεν του έδινε αληθινή χαρά. Είναι αυτή η αίσθηση που έχουμε λίγο-πολύ όλοι μας κάθε φορά που επιτυγχάνουμε κάτι το οποίο επιθυμούσαμε διακαώς. Κάτι για το οποίο προσπαθήσαμε πάρα πολύ και, όταν τελικά το επιτύχουμε, αισθανόμαστε προσωρινά ικανοποιημένοι και πολύ σύντομα παύουμε να το έχουμε σε εκτίμηση και θέτουμε νέους στόχους για κάτι περισσότερο από αυτό. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του διαρκώς ανικανοποίητος και πάντα επιζητεί κάτι άλλο από αυτό που έχει, αλλά ότι παραμένει ανικανοποίητος επειδή οι στόχοι που θέτει δεν είναι για πράγματα που επιθυμεί πραγματικά. Είναι για πράγματα που υποτίθεται ότι ανταποκρίνονται στις κρατούσες κοινωνικές αντιλήψεις περί επιθυμητού. Αντιλήψεις οι οποίες είναι δυνατόν να μην ανταποκρίνονται κατ’ ουσίαν σε κανενός ανθρώπου τις πραγματικές επιθυμίες…

Και ο χρόνος περνά…

Κι έρχεται κάποτε η στιγμή που ο άνθρωπος συνειδητοποιεί ότι στην πραγματικότητα αυτό που έζησε δεν ήταν η δική του ζωή. Ήταν η ζωή ενός άλλου μη-πραγματικού ανθρώπου, ο οποίος κατά κάποιον τρόπο τόν κατηύθυνε μια ολόκληρη ζωή. Όταν όμως το συνειδητοποιούμε αυτό είναι συνήθως αργά. Και είναι αργά γιατί τις περισσότερες φορές ο άνθρωπος δεν αποκτά ποτέ εγκαίρως αυτό που νομίζει ότι επιθυμεί, ώστε να συνειδητοποιήσει τη ματαιότητα του πράγματος. Γι’ αυτό το λόγο, είναι ίσως πιο τυχεροί οι άνθρωποι που επιτυγχάνουν τους στόχους τους το συντομότερο δυνατό, γιατί έτσι έχουν την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουν το συντομότερο δυνατό πόσο μάταια ήταν όλα αυτά για τα οποία τόσο προσπάθησαν, τόσο κόπιασαν και τόσα άλλα πράγματα θυσίασαν…

Τότε έρχεται η ώρα που συνειδητοποιεί παράλληλα και πολλά άλλα πράγματα. Συνειδητοποιεί, μεταξύ άλλων, ποιοι από τους υποτιθέμενους φίλους του τόν περιτριγύριζαν προς ίδιον όφελος, ποιοι τον κολάκευαν απλώς και μόνο για να ικανοποιούν τον ναρκισσισμό και την αυταρέσκειά του, ποιοι δεν νοιάζονταν τόσο ώστε να τού ασκήσουν κριτική ρισκάροντας έτσι να χαλάσουν τη σχέση τους μαζί του. Συνειδητοποιεί όμως και ποιοι είναι αυτοί που νοιάζονταν γι’ αυτόν πραγματικά, ποιοι κατά καιρούς τόν κατέκριναν για τις πράξεις του όχι επειδή τάχα τόν θεωρούσαν κατώτερο ή ήθελαν να υποτιμήσουν την αξία του ως άνθρωπο αλλά επειδή πίστευαν πραγματικά σ’ αυτόν και ήθελαν να τον βοηθήσουν να γίνει καλύτερος άνθρωπος, έστω κι αν έτσι ρίσκαραν να χαλάσουν τη σχέση τους μαζί του. Συνειδητοποιεί, εν τέλει, ποιοι είναι οι πραγματικοί του φίλοι…