Τα Χριστούγεννα, ο Παπαδιαμάντης και ο Σαραντάρης

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Κάθε Χριστούγεννα στη σκέψη των Ελλήνων δεσπόζει φυσικά η υπερφυής Γέννηση του  Θεανθρώπου Χριστού, που χώρισε την Ιστορία στα δύο και σφράγισε την ανθρωπότητα ως Σωτήρας, Λυτρωτής και Πρότυπο ζωής. Ο Σκιαθίτης Γέροντας  των γραμμάτων μας Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στη μετάφραση του της Ζωής του Χριστού, του Φριδερίκου Φάρραρ ( Εκδόσεις Δόμος), έβαλε σ’ αυτήν το προσωπικό του ύφος και  μεταφέρει  έτσι  τον ταπεινό τρόπο με τον οποίο τα Ευαγγέλια περιγράφουν το υπέρλογο γεγονός:

«Τα Ευαγγέλια, πάντοτε φιλαλήθη, με την θέλγουσαν εκείνην απλότητά των, ήτις είναι η σφραγίς της ειλικρινούς και απροσποιήτου αφηγήσεως, αναφέρουν το γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού άνευ σχολίων.

Δεν υπάρχει εις αυτά η υπερβολή του απιστεύτου και μυστηριώδους και του θαύματος, ήτις παρατηρείται εις τας ιουδαϊκάς φαντασιοκοπίας δια τον ερχόμενον Μεσσίαν, και εις τας αποκρύφους αφηγήσεις τας σχετιζομένας με το θείον Τέκνον. Η τρανοτέρα απόδειξις της αξιοπιστίας  των Ευαγγελιστών είνε η άκρα αντίθεσις της ιστορίας των προς τα ψευδοευαγγέλια των πρώτων αιώνων και προς όλας τας φανταστικάς παραδόσεις. Αν τα Ευαγγέλια μας δεν ήσαν αυθεντικά, θα έβριθον  και αυτά από τας υπερβολάς αίτινες χαρακτηρίζουν πάσαν παράδοσιν των πρώτων χρόνων, αναφερομένην εις τον βίον του Σωτήρος. Δια τους αμαθείς και δι’ όσων  το πνεύμα δεν αυγάζει το φως της αληθείας, φαίνεται απίστευτον  το να συντελεσθή το καταπληκτικώτερον γεγονός εν τη ιστορία του κόσμου άνευ αναστατώσεων και άνευ καταστροφών...» (σελ. 30).      

          Ο Παπαδιαμάντης μέσα από την Πίστη του στον Χριστό και στην Ορθοδοξία και την αγάπη του προς την Ελλάδα, μίλησε απλά και κατ' ευθείαν στην καρδιά του λαού μας. Και ορισμένες σκέψεις του μένουν ως αποφθέγματα στην ιστορία των Ελλήνων. Ήταν βέβαιος ότι οι πολέμιοι του Χριστού θα υπάρχουν πάντοτε, αλλά και θα απέρχονται, ενώ ο γεννημένος στην ταπεινή Φάτνη της Βηθλεέμ Χριστός θα βασιλεύει πάντα. ΄Εγραψε: " Προ των σήμερον υλιστών, δαρβινιστών και θετικιστών υπήρξαν οι απαισιόδοξοι, οι ορθολογισταί και οι κριτικισταί, αλλά παρήλθον. Προ αυτών ήσαν οι πανθεϊσταί, αλλ' εξέλιπον. Παρέρχονται, κρύπτονται εν τη σκιά, αφανίζονται, αφού επί βραχύ τέρψωσι τους φιλοκαίνους και τους φιλαναγνώστας δια περιέργου συναυλίας λέξεων και γνωμών. Ο δε Χριστός έμεινε και θα μένη…Ο πόθος της μωράς επιδείξεως, η μανία του καινά εκάστοτε λέγειν, η δοκησισοφία, ο τύφος και η οίησις άγουσιν εις τας συγχρόνους αθεϊστικάς θεωρίας, από των οποίων τουναντίον απάγει η ειλικρινής και ακραιφνής φιλοσοφική συζήτησις της προ των οφθαλμών ημών κειμένης αληθείας". ( Άρθρο στην εφημερίδα "Εφημερίς",  στις 25 Δεκεμβρίου του 1887)

Μεταξύ αυτών που ένιωσαν την ποιότητα του έργου του Παπαδιαμάντη και το ήθος του είναι ο ποιητής και στοχαστής Γιώργος Σαραντάρης (1908-1941), που και αυτός υπέστη τον ιδεολογικό ρατσισμό των υλιστών και ηδονιστών και τον κομπλεξισμό των μετριοτήτων. Σε δημοσίευμά του στο περιοδικό της Θεσσαλονίκης "Μακεδονικές Ημέρες", τον Ιανουάριο του 1938, γράφει ότι ο Παπαδιαμάντης αγκαλιάζει τον ελληνισμό ως σύνολο και ότι μετά από αυτόν " δεν φανερώθηκε στην Ελλάδα μήτε ένας σοβαρός θρησκευτικός πεζογράφος". Ο Σαραντάρης στο φιλοσοφικό του δοκίμιο  «Η παρουσία του ανθρώπου» τονίζει: « Για μας η πίστη στον Θεό – Άνθρωπο οφείλει να είναι το ιδανικό των ατόμων όλων των εποχών. Πάνω σε τούτο σχεδόν δεν δεχόμαστε συζήτηση. Κείνο που χρειάζεται ο φιλόσοφος ν’ αναζητήσει είναι, ποιός δρόμος, ο μόνος δρόμος, που το άτομο της εποχής του θ’ ακολουθήσει για να φτάσει στην πίστη στον Θεό – ‘Ανθρωπο. Ο δρόμος και η αφετηρία του δρόμου.... Στην πίστη στον Θεό - Άνθρωπο θα φτάσει το τωρινό άτομο από τη θέση εκείνη, όπου είναι απλά ένα ειλικρινές έστω και άπιστο άτομο, που λαχταρά την αλήθεια, και είναι αποφασισμένο να τη βρει, αν και, χωρίς το θαύμα της αγάπης, χωρίς την αγάπη σα βίωση, νιώθει τόσο πιο δύσκολο το δρόμο από κείνο που είταν στην αυγή του πολιτισμού μας».

Παπαδιαμάντης και Σαραντάρης. Δυο μεγάλοι άνθρωποι της Τέχνης και φιλόσοφοι της ζωής, που αγάπησαν τον Χριστό μέσα από τον δρόμο που ακολούθησε  ο καθένας. Για τον Παπαδιαμάντη  ό,τι ιερότερο έχει είναι η Εκκλησία και η Ορθοδοξία και παραμένει σε όλη του τη ζωή ένας ταπεινός ψάλτης της, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ο Σαραντάρης έχοντας μεγαλώσει στην Ιταλία δεν είχε βιώσει την Παράδοση του Παπαδιαμάντη, όμως πίστευε ακράδαντα στον Θεάνθρωπο και Σωτήρα Χριστό, μέσα από την πίστη του στην Ορθοδοξία. Και οι δύο ήσαν αγωνιστές της σε βάθος εξέτασης της ζωής, όπως και οι δύο   επέλεξαν τον μονήρη δρόμο της ανεξαρτησίας της άποψης, της αποχής από τις κοσμικές συναναστροφές, και της «εντίμου πενίας».

Δεν είναι λίγοι οι Έλληνες λογοτέχνες, που έγραψαν διηγήματα, με κέντρο τα Χριστούγεννα. Πολλά ηθογραφικά, άλλα κοινωνικά, ή συγκινητικά. Όλα αυτά υπάρχουν σε βιβλία ανθολογημένα και συμβάλλουν στην εορταστική ατμόσφαιρα της ημέρας. Όμως για πιο ουσιαστική βίωση της ενανθρώπισης του Υιού του Θεού χρειάζεται η ανάγνωση και η ακρόαση των αγιογραφικών κειμένων και της υμνογραφίας της ημέρας και βέβαια η μυστηριακή συμμετοχή στο ανυπέρβλητο γεγονός.
 thriskeftika